1.  Anlamla İlgili Bozukluklar:

 

a) Gereksiz Anlamsal Yinelemeler: Gizli sır ---  Yan profil --- Tahliye edip salıvermek --- Taşıt araç

Geri iade etmek --- Eski emektar --- İkili diyalog --- Türk soydaşlarımız --- Yoğun izdiham --- Zorla empoze

GAP projesi ( Güneydoğu Anadolu Projesi )

Kapalı spor salonundaki konsere gittik.

Dışardan ithal edildi.

Ancak ne var ki bu bana ters geldi.

Fay kırığının tespitine çalışılıyor.

 

Yardımcı Eylemler, Fiilimsiler, Eylemlerin Gereksiz ya da Yanlış Kullanılması: Umut etmek- ummak/ etki etmek- etkilenmek/ konuşma yapmak- konuşmak/ duyuru yapmak- duyurmak…

Gereksiz Ekler: Köylü yumurtası- köy yumurtası / haftalarca öncesi- haftalar öncesi/ mürettebatlar- mürettebat…

 

b) Yanlış Yerde Bulunan Sözcükler:

                    Sorunlu örnek                                                                               Düzelti

Türkçe öğretmeninin bir türlü önerileri kuruldan                 Türkçe öğretmeninin önerileri kuruldan bir türlü geçmemişti.                                                                                    geçmemişti.

Tüpgaz dağıtan motosikletin sürücüsü…                              Motosikletle tüpgaz dağıtan sürücü…

Rüzgâr bıçak gibi yüzüme çarptı.                                         Rüzgâr, yüzüme bıçak gibi çarptı.

 

c) Çelişen Sözler: “Bugünlerde eminim zor durumda olsa gerek.”---- Tümcesinde “eminim” kesinlik, “olsa gerek” olasılık bildirdiği için çelişen sözcüklerden doğan bir anlatım bozukluğu var.

“Güneşin batışını, günaşırı bu kıyıda her akşam seyrederdim.”---- Günaşırı, iki günde bir anlamındadır “her gün”le çelişir.

 

 d) Anlam Belirsizliği: “Aslan nasıl avlanır, bilmiyorum.” --- a) Aslan, avını nasıl yakalar?  b) Avcı, aslanı nasıl avlar?

“Çok düşünceli bir adam!” ---- a) Tasalı mı?   b) Nazik mi?

 

e) Birbirleriyle Karıştırılan Sözcükler:   + abdal: Derviş    Abdal: Safeviler devrinde İran’da yaşayan önemli Türk oymaklarından biri.  Aptal: Ahmak.

 

+Aksiyom: Kendiliğinden belli olan, belirgin.  Aksiyon: Eylem, etki, harekete geçme, hareket

+Biçim: Şekil       Biçem: Üslup

+Bilakis: Tersine       Bilhassa: Özellikle

 

f) Karşılaştırma Yanlışları/ Sıralama Yanlışları: “Mimar ya da mimarlıkla ilgileniyorsanız bu kitabı okuyun. (yanlış)” “Mimarsanız ya da mimarlıkla ilgileniyorsanız bu kitabı okuyun. (doğru)”

“Mimarsanız bu kitabı okuyun. (doğru)”

 

g) Özenti Kullanmalar / Çeviri Yanlışları: “Şaka ediyor olmalısın. (Şaka mı yapıyorsun?)”

“Bayağı bir çalıştım. (Çok çalıştım.)”   “Ne habersin? (Nasılsın?)”

“Üzgünüm, böyle davranmamalıydım. (Böyle davrandığım için üzgünüm.)”

“Yapılanları doğru bulmadığıma inanıyorum. (Yapılanları doğru bulmuyorum.)”

 

h) Mantık Yanlışları: “Hiç unutma, arada bir hatırla.” ---- Karar vermeli. Hiç mi unutmasın, arada bir mi hatırlasın.

“Köşkün kapıları gazetecilere ardına kadar kapatıldı.” ---- Bir kapı, ancak ardına kadar açık olabilir.

 

j) Deyim- Atasözü Yanlışları: “Bize gönül koydu, iyice bağlandı.”  “Bize gönül verdi, iyice bağlandı.”

                                                              (gücenmek, alınmak)                                                                                                                            

“Vermeyenin iki, isteyenin bir yüzü kara.”  “İsteyenin bir yüzü, vermeyenin iki yüzü kara.”

 

k) Noktalama Yanlışları:Küçük çam ağacının arkasına saklandı.”“Küçük, çam ağacının arkasına saklandı.”

                                      D.T                 Y        Ö             D.T            Y

       Öğretmen okulundaki çiçekleri suladı.”    “Öğretmen okulundaki, çiçekleri suladı.

                  Nesne                Y              Özne            Nesne    Y

      “Öğretmen, okulundaki çiçekleri suladı.”

        Ö             Nesne           Y

 

2. Dilbilgisiyle İlgili Bozukluklar:

     a) Cümlenin Öğeleriyle İlgili Yanlışlıklar:  Örnek:Hiçbiri bana inanmamış, beni yalancılıkla suçlamıştı.

                                                                                                Ö                  Y                                             Y

Çözüm: “Hiçbiri…………..beni yalancılıkla suçlamıştı.” kullanımı yanlıştır. Bu tür tümcelerde karşıtlık anlamı bulunduğundan ikinci cümle farklı bir özne ile başlamalıdır.”

    

 “Hiçbiri bana inanmamış, hepsi beni yalancılıkla suçlamıştı.”

Örnek: “Gönlünün derinliklerinde onu düşünüyor, şiirler yazıyordu gizlice.”

Çözüm: Gönlünün derinliklerinde onu düşünüyor, ona şiirler yazıyordu gizlice.

            ( Dolaylı tümleç eksikliği/ nesnenin ortak kullanılması.)

 

Örnek:“Çocuklar oyunu çok, dersi pek sevmiyor.”

Çözüm: Çocuklar oyunu çok (seviyor), dersi pek sevmiyor.

Örnek: “Evdeki işlerle ben, dışarıdaki işlerle oğlum uğraşıyordu.”

Çözüm: Evdeki işlerle ben ( uğraşıyordum), dışarıdaki işlerle oğlum uğraşıyordu.

     b) Tamlama Yanlışlıkları: Örnek: “Teknolojik ve işgücü yetersizliği ekonomiyi çökertir.”

Çözüm: Teknolojik yetersizlik ve işgücü yetersizliği ekonomiyi çökertir.

                   Sıfat                                ad

Örnek: “ Bu girişim, sağlığa verdiğimiz önem ve kararlığın bir ifadesidir.”

                                                               (önemin)

* Tamlayan eki eksiliği                                               

     c) Eylemsi Yanlışlıkları: Örnek: “Özel zevklerim arasında kitap okumayı   severim.”

                                                                                                  (kitap okumak da)  ( vardır )

* Cümlede özel zevklerinden birini anlatma amacı vardır.

…kitap okumak da vardır.

Örnek: “ Durmadan gazoz / ve çekirdek yenilen bu yerden hemen uzaklaşalım.”

* Gazoz içilen ve çekirdek yenilen

     Eylemsinin ortak kullanılması anlatım bozukluğuna neden olmuştur.

 

     d) Zamir Belirsizliği: Üçüncü tekil kişi ekiyle belirtme durum eki bir sözcükte üst üste kullanıldığında tamlama yoksa zamir belirsizliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu oluşur.

Örnek: Sınavı kazandığını duydum.

Çözüm: Sen-in sınavı kazan-dığ-ın-ı duydum. (doğru)

              O-n-un sınavı kazan-dığ-ı-n-ı duydum. ( doğru)

 

     e) Bağlaçlarla İlgili Yanlışlıklar: Örnek: “Yanlış bir şey yapsan da kızmaz, ama inanılmayacak  kadar anlayışlıdır.                                                                                                             (çünkü)

     “Ama” bağlacı karşıtlık bildiren tümcelerle kullanılır. Oysa, bu tümcede her iki yargı da olumludur. İkinci tümce birinci tümcenin açıklamasıdır.

 

     f) Zaman ve Kişi Eki Uyumsuzluğu: Örnek: “Çocuklar top oynuyor, biz yemek hazırlıyorduk.”

Çocuklar top oynuyor-du-k, biz yemek hazırlıyor-du-k.

Yüklemlerdeki birinci zaman eklerinin aynı olmasına karşın ikinci yüklemdeki zaman ve kişi ekinin ortak kullanımı anlatım bozukluğuna neden olmuştur. Birinci yüklem, 3. çoğul kişi ekiyle kullanıldığında tümce düzeltilebilir.

“Çocuklar top oynuyor-du, biz yemek hazırlıyorduk.”

     g) Çatı Uyumsuzluğu: Örnek: “Savaş sırasında köprü tahrip oldu.”

                                                                                                (edilgen)

                                                                                               Harap oldu ( doğru)

                                                                                                  Yılkıldı    (doğru)

Örnek: “James Bond’un filmini kafanızı dinlendirmek için izleyin.”

                                                    (kafanızı dinlemek)

     Yanlış                                          Doğru

  Galip oldu                                   galip geldi

  İcat oldu                                      icat edildi, icat olundu

  İlâve oldu                                    ilave edildi, ilave olundu

  Tevazu yapmak                           tevazu göstermek

    

 h) Ekeylem Eksikliği: Örnek: “Kadın çok güzel, yalnız adam yakışıklı değilmiş.”

     Çözüm: Birinci yargı “güzelmiş” biçiminde düzeltilmelidir.

     

      Örnek: “Boyun uzun, fakat boyunun uzunluğu bir avantaj değildi.”

      Çözüm: Birinci yargı “uzundu” biçiminde düzeltilmelidir.

     j) Yapısal Yanlışlıklar: Örnek: “Yazarlarımızın köy yaşayışına ilgilenmeleri toplumumuz açısından çok yararlıdır.”

* “İlgilenmek” sözü “ile” edatına bağlı sözlerle kullanılır.

…köy yaşayışına ilgilenmeleri …( yanlış)

…köy yaşayışıyla ilgilenmeleri…( doğru)

    

k) Çoğul Ekinin Yanlış Kullanılması:  Örnek: “Öğrenciliğimin mekanları yerlerinde yoktular.”

Çözüm: Yer adları ve cansız varlıklar özne olduğunda yüklem tekil olmalıdır. Yüklemdeki çoğul eki gereksizdir.

Örnek: “Kalemlerin tümü kayboldular.”

Çözüm: Cansız varlıklar özne olduğunda yüklem tekil olur.

3. Yazım Kurallarıyla İlgili Bozukluklar:

    Örnek: ……………………………………………………………………………………………………..ilk-

okul değil………………………………………………………………………………………………………il-

okul;                                                                             

Örnek: “Otuzbeş yaş ( yanlış)”       “Otuz beş yaş (doğru)”

Örnek: “Yirmiiki (yanlış)”              “Yirmi iki (doğru)”

Örnek: “23 nisan 1923’de Ankara’da toplanan TBMM’nde ulusal egemenlik kararı alındı.”

             “23 Nisan 1923’te Ankara’da toplanan TBMM’de ulusal egemenlik kararı alındı.”

Örnek: “Sende ev-bark sahibi oldun.”

            “Sen de ev bark sahibi oldun.”

Örnek: “Marmara bölgesinin Egedenizine kıyısı vardır.”

             “Marmara Bölgesi’nin Ege Denizi’ne kıyısı vardır.”

yanlış                                         doğru                              yanlış                              doğru

ablem                                        amblem                            barsak                             bağırsak

ceryan                                       cereyan                             dayire                               daire

faliyet                                        faaliyet                             gazte                                 gazete

kaysı                                          kayısı                                kipri                                  kirpi

pahalılatmak                          pahalılaştırmak                    vehamet                            vahamet

akşam sefası                             akşamsefası                       azı dişi                              azıdişi

laf ebesi                                     lafebesi                            pis boğaz                         pisboğaz

 

4. Noktalama İşaretleriyle İlgili Yanlışlıklar:

Noktalama işretleri, gerektiği gibi kullanılmalıdır. Cümlelerimizde iletmek istediğimiz anlamları çoğu zaman noktalama işaretlerinin kullanımına ve cümledeki yerlerine göre veririz. Bu nedenle noktalama işaretlerinin kullanımlarını ne kadar iyi biliyorsak ifade kabiliyetimiz de o kadar yüksek olur.

Örnek:  “Fakir, elini açmış beliyordu.”  “Fakir elini açmış bekliyordu.”

Örnek: “Yaralı, doktora bakıp içini çekti.” “Yaralı doktora bakıp içini çekti.”

Örnek: “Elazığ’lı derken “-lı” eki kesmeyle ayrılmaz. Çünkü yapım ekidir. “Elazığlı (doğru)”

Örnek:“Bize bir iş kalmadı.” demektir. ( yanlış)

             Bize bir iş kalmadı, demektir. ( doktor)

Örnek: Bahar’ı görmeden yaz geldi. (yanlış)

            Baharı görmeden yaz geldi. (doğru)